Duidelijkheid over ivf en risico op kanker

Met dit nieuws komt er een einde aan een langlopend onderzoek naar de bijwerkingen van vruchtbaarheidsbehandelingen

Vrouwen die ivf hebben ondergaan, hebben geen verhoogd risico op borstkanker, eierstokkanker, baarmoederkanker en huidkanker. Met dat goede nieuws komt er een einde aan een langlopend onderzoek naar de bijwerkingen van vruchtbaarheidsbehandelingen. De studie was het geesteskind van emeritus hoogleraar Curt Burger van het Erasmus MC.

Gynaecoloog-oncoloog professor Curt Burger geniet al een aantal jaar van zijn emeritaat. Toch schoof hij als promotor op 25 november 2020 digitaal aan bij de verdediging van het proefschrift van Mandy Spaan aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Ze promoveerde op de zogeheten OMEGA-studie naar de eventuele bijwerkingen van ivf-behandeling.

Spaan toonde aan dat vrouwen die een ivf-behandeling ondergingen tussen 1983 en 2000, geen verhoogd risico hebben op borstkanker, eierstokkanker, baarmoederkanker en huidkanker. Dit in vergelijking met vrouwen die verminderd vruchtbaar waren, maar uiteindelijk geen ivf ondergingen. Ook na meer dan 20 jaar is er niet meer risico.

Wel hebben deze vrouwen een bijna twee keer zo hoog risico op borderline tumoren van de eierstok. Dit zijn tumoren die qua gedrag tussen goed- en kwaadaardige tumoren in zitten. Of dit direct relatie houdt met de ivf-behandeling is onduidelijk. Ook zijn er aanwijzingen dat vrouwen die ivf hebben ondergaan, een licht verhoogd risico hebben op darmkanker, vergeleken met vrouwen die geen ivf hebben ondergaan.

Emeritus prof. Curt Burger van het Erasmus MC stond aan de wieg van de OMEGA-studie in 1994. Hij werkte toen nog als staflid in het VU medisch centrum in Amsterdam.

Waar kwam het idee vandaan dat ivf en kanker iets met elkaar te maken zouden hebben?
‘Het begon met een geruchtmakende publicatie in de jaren ‘90 waarin stond dat ivf-behandeling de kans op kanker maar liefst 20 keer zo groot maakte. Dat zou te maken hebben met de hormonen die de vrouwen gebruikten en het aanprikken van de eierstokken. Het onderzoek sloeg in als een bom. Voor dokters was het al snel duidelijk dat het onderzoek niet deugde, maar wat vertel je aan je patiënten? Ondanks onze scepsis hebben we het toch serieus genomen. Want stel dat het wel waar is? Op een borrel vroeg mijn toenmalige baas of het niet iets voor mij was om dat uit te zoeken.’

En toen ging het balletje rollen?
‘Inderdaad, binnen een jaar was alles rond. Ik kwam professor Floor van Leeuwen van het Antoni van Leeuwenhoek tegen. Zij is epidemioloog en ik ben gynaecoloog-oncoloog, dus samen waren we een goed team voor deze onderzoeksvraag. Als onderzoeksleiders zijn we toen ivf-klinieken in Nederland gaan bezoeken om te vragen of ze wilden deelnemen aan de studie. Het bleek in het begin niet gemakkelijk om hen te overtuigen.’

Nee, waarom niet?
‘Je kunt je voorstellen dat ivf-artsen niet vrolijk waren geworden van de aanwijzing dat ivf-behandeling kanker zou kunnen veroorzaken. Ze wilden hun patiënten niet ongerust maken, maar namen het wel serieus. Uiteindelijk hebben 12 Nederlandse ivf-klinieken zich aangesloten bij het onderzoek. Dat is heel belangrijk, want zonder hen hadden we de studie nooit kunnen doen. Samen hebben we de gegevens verzameld van 31.500 vrouwen die een ivf-traject zijn gestart en 12.000 vrouwen die een andere vruchtbaarheidsbehandeling hadden ondergaan. Die groepen zijn zo groot, dat we vrij zeker zijn van onze conclusies.’

Is het onderzoek klaar nu blijkt dat ivf de kans op borstkanker, eierstokkanker, baarmoederkanker en huidkanker niet verhoogt?
‘Voor mij persoonlijk was de promotie van Mandy Spaan het einde van de OMEGA-studie. Maar het onderzoek gaat door. Met alle gegevens die we hebben verzameld zijn nog ontzettend veel vragen te beantwoorden. Zo gaat Spaan de gezondheid volgen van de kinderen die zijn geboren uit een ivf-traject. Ook is nog meer onderzoek nodig naar het verhoogde risico op borderline tumoren en darmkanker en zijn veel vrouwen al in de overgang. De belangstelling voor onderzoek naar de overgang neemt de laatste jaren toe. Het OMEGA-onderzoek leent zich daar uitstekend voor.’

Tags bij dit artikel:

• kanker
• tumoren
• Erasmus MC
• bijwerkingen
• promotie
• risico
• vruchtbaarheid
• IVF-behandeling