Multipel myeloom door druppel bloed in beeld gebracht

Met één druppel bloed van de patiënt kan zeer nauwkeurig in beeld worden gebracht of het aantal kankercellen in het beenmerg toeneemt

Een nieuwe methode maakt het veel beter mogelijk om de ontwikkeling te volgen van multipel myeloom, een vorm van bloedkanker. Met één druppel bloed van de patiënt kan zeer nauwkeurig in beeld worden gebracht of het aantal kankercellen in het beenmerg toeneemt. Op termijn kan dit bloedonderzoek de huidige beenmergpunctie mogelijk vervangen.

Onderzoekers van het Radboudumc hebben in samenwerking met Erasmus MC een belangrijke stap gezet naar implementatie van deze nieuwe diagnostiek, met onderzoek gepubliceerd in Clinical Chemistry. Multipel myeloom, in Nederland beter bekend als de ziekte van Kahler, is een ernstige vorm van bloedkanker. Jaarlijks krijgen zo’n 1000 Nederlanders de diagnose. Door verbeterde behandelingen is het mogelijk de ziekte bij steeds meer patiënten langdurig onder controle te houden. Bij een deel van de patiënten gaat het zelfs zo goed, dat er geen ziekte meer te meten is in het bloed.

Dat betekent echter niet dat de kwaadaardige cellen ook echt allemaal weg zijn. Vaak is er sprake van minimale restziekte. Of dat zo is, wordt tot op heden gemeten aan de hand van een beenmergpunctie. Dit is voor patiënten een onprettige ingreep. Bovendien is de test niet gevoelig genoeg. Medisch immunoloog en laatste auteur Hans Jacobs: “De ziekte bevindt zich vrijwel overal in het beenmerg, maar in sommige gebieden zie je het juist meer of minder. Als je dus precies een biopt neemt waar minder kankercellen zitten, weerspiegelt de testuitslag niet goed de werkelijke situatie.”

Daarom is gekeken naar een goed, betrouwbaar alternatief. Dit vonden Hans Jacobs, promovendus Pieter Langerhorst en collega’s in het Erasmus MC in een bloedtest met een massaspectrometer. Deze test kan unieke moleculen, afkomstig van kankercellen, meten in het bloed. Deze moleculen verraden de aanwezigheid van de kankercellen in slechts een druppel bloed. Zo is heel snel te zien of het aantal kankercellen in het lichaam, oftewel de ziekteactiviteit, toeneemt. Een behandeling (bijvoorbeeld medicatie of chemotherapie) kan dan eventueel sneller gestart worden.

Multipel myeloom: fouten in de celdeling
Multipel myeloom is een ongecontroleerde deling van kwaadaardige witte bloedcellen (plasmacellen) in het beenmerg. Gezonde plasmacellen maken antistoffen aan, die ons beschermen tegen infecties en bacteriën. Bij patiënten met het multipel myeloom gaat er iets fout bij de celdeling, waardoor de plasmacellen een kwaadaardig woekering veroorzaken in het beenmerg. Deze kankercellen maken afwijkende antistoffen, ook wel M-proteïnes genaamd, die vervolgens in het bloed terecht komen.

Unieke barcode voor patiënten
Elk M-proteïne bevat een gedeelte dat uniek is voor de kankercellen en de patiënt. Deze unieke ‘barcode’ onderscheidt de gezonde antistoffen van de antistoffen die geproduceerd worden door de kankercellen. Uit het mede door KWF mogelijk gemaakte onderzoek bleek dat deze barcode het mogelijk maakt om 1000 keer gevoeliger ziekteactiviteit te meten dan we gewend zijn met de huidige bloedtesten. In de huidige studie onderzochten de wetenschappers of de barcode bij elke patiënt wel geschikt is om te meten met massaspectrometrie.

Pieter Langerhorst: “We konden gebruik maken van een internationale database van meer dan 600 patiënten. Bij al deze patiënten konden we een geschikte patiënt-specifieke barcode vinden, waardoor onze nieuwe bloedtest bij elke patiënt is toe te passen. Dit gaat onze verwachting te boven. Met dit onderzoek zetten we een belangrijke stap in de richting van gepersonaliseerde diagnostiek voor patiënten met multipel myeloom. De komende jaren willen we meer onderzoek doen zodat deze methode op termijn hopelijk gebruikt kan worden in de kliniek.”

Publicatie in Clinical Chemistry

Clonotypic Features of Rearranged Immunoglobulin Genes Yield Personalized Biomarkers for Minimal Residual Disease Monitoring in Multiple Myeloma

Tags bij dit artikel:

• barcode
• Radboudumc
• Bloedtest
• database
• beenmerg
• moleculen
• bloed
• kankercellen
• witte bloedcellen
• antistoffen