ECMO staat voor Extra Corporele Membraan Oxygenatie. Dat betekent dat de machine de functies van hart en longen over kan nemen, buiten het lichaam om

Een time-out als hart of longen het opgeven: de ECMO rekt tijd in acute situaties. Het apparaat neemt de rol van hart en longen op zich en geeft de patiënt daarmee tijd om te herstellen. Eind september voerde Erasmus MC de duizendste ECMO-behandeling bij kinderen uit.

ECMO staat voor Extra Corporele Membraan Oxygenatie. Dat betekent dat de machine de functies van hart en longen over kan nemen, buiten het lichaam om. Het apparaat leidt bloed vanuit het lichaam van een patiënt door een kunstlong, die koolstofdioxide uit het bloed verwijdert en zuurstof toevoegt. Daarna gaat het bloed weer terug het lichaam van de patiënt in. Een behandeling kan een paar dagen tot maanden duren. Wanneer hart en longen van de patiënt herstellen, nemen die de taak van de ECMO steeds een beetje meer over, tot ze uiteindelijk weer op eigen kracht draaien.

‘ECMO is een soort uitgeklede versie van de hart-longmachine, maar verschilt in gebruik’, vertelt anesthesioloog-kinderintensivist Robert Jan Houmes. ‘Waar we de hart-longmachine alleen tijdens een hartoperatie inzetten om de functie van hart en longen over te nemen, gebruiken we de ECMO in situaties waarbij longen, hart of allebei plotseling niet goed werken. We noemen de ECMO daarom ook wel de tijdmachine’, zegt Houmes. ‘De machine zorgt voor een time-out, bijvoorbeeld als een baby direct na de geboorte niet zelfstandig ademt en niet duidelijk is waarom. Of als de longen van een patiënt door een infectie zo verslechterd zijn dat ze zonder hulp niet meer werken.’

Opgerold sushimatje
‘Kijk, dit is kunstlong.’ Houmes zet een wit rolletje op tafel, dat bestaat uit heel dunne, holle buisjes die als een sushimatje parallel aan elkaar liggen, opgerold als gaas. ‘Het bloed van de patiënt wordt buiten het lichaam door die rol gepompt. Via de dunne buisjes gaat er zuurstof in en koolstofdioxide uit. Als het hart van de patiënt zelf nog goed pompt, dan gaat het bloed via een ader terug naar het lichaam. Neemt de ECMO ook de hartfunctie over, dan pompt het apparaat het bloed via een slagader terug de patiënt in.’

Hoewel een ruime meerderheid van de patiënten na de ECMO herstelt, is succes niet verzekerd. Meestal komt dat doordat de behandeling wel tijd geeft, maar de vaak ernstige aandoening zelf niet geneest. Bovendien is er risico op infecties en bloedingen, omdat er bloedverdunners nodig zijn.

Van baby naar volwassene
In 1992 hadden de kinderziekenhuizen van Nijmegen en Rotterdam als eerste in Nederland een ECMO voor baby’s. De machine werd daar ingezet bij baby’s die bijvoorbeeld in het vruchtwater gepoept hadden en daarmee hun longen hadden geïnfecteerd. Vanaf 2001 kwam de ECMO ook beschikbaar voor oudere kinderen. Houmes herinnert zich een patiëntje dat in de Maas gevallen was: ‘Na 90 minuten reanimeren legden we het kind aan de ECMO. Het kon binnen drie weken gezond weer naar huis.’

Het duurde nog tot de Mexicaanse-grieppandemie in 2009 voordat ook volwassenen aan de ECMO konden. ‘Nu kan ECMO zelfs op straat levens redden, bijvoorbeeld als het hart niet door reanimatie op gang komt. Als de patiënt niet meer kan worden vervoerd, dan vliegen wij het apparaat in, zelfs over landsgrenzen.’

In beweging
De behandelmethode is in de loop van de jaren doorontwikkeld. Vroeger moesten patiënten tijdens de behandeling zo stil mogelijk blijven liggen in hun bed. ‘Bij deze groep patiënten zie je jaren na de behandeling nog een kale plek op het achterhoofd, omdat hun hoofd voortdurend het matras raakte. Omdat patiënten nu tijdens de behandeling veel meer bewegen, zie je die kale plek nergens meer ontstaan. Kinderen kunnen tegenwoordig soms zelfs rechtop in bed zitten met een kleurboek terwijl ze aan de ECMO gekoppeld zijn. En als een patiënt niet wakker is, dan zorgen verpleegkundigen voor variatie in de lighouding.’

De verpleegkundigen bedienen zelf ook het apparaat. En dat is bijzonder, volgens Houmes. ‘Dit is van oudsher zo gegroeid omdat het Sophia Kinderziekenhuis eerst op een andere locatie zat en geen eigen perfusionisten in dienst had, die de ECMO normaal gesproken bedienen. Verpleegkundigen krijgen hiervoor bij ons een speciale opleiding.’

Bron: http: Erasmus MC